YENİ QLOBAL TEKTONİKA

Tektonika - geologiya elminin sahəsi. 1. Yer qabığının tektonik deformasiyaların məcmusu və onların inkişaf tarixilə əlaqədar olan müəyyən bir hissənin quruluşu. 2. Yer qabığının geoloji strukturlarının quruluşu, onların yerləşmə və inkişaf qanunauyğunluqları haqqında təlim == Haqqında == Tektonika bu halda "Geotektonika" termininin sinonimidir. Tektonika bir neçə müstəqil bölməyə ayrılır: ümumi, yaxud morfoloji tektonika (struktur geologiya), regional tektonika, tarixi tektonika, genetik, yaxud nəzəri tektonika, müqayisəli tektonika, eksperimental tektonika, neotektonika və b. Ümumi, yaxud morfoloji tektonika litosferin kiçik və orta miqyaslı struktur elementlərinin müxtəlif tiplərini öyrənir. Regional tektonika struktur formaların yer qabığının ayrı-ayrı sahələrində, yaxud litosferdə müasir vəziyyətini tədqiq edir, geoloji planalma və geofiziki üsulların məlumatlarına əsaslanaraq tektonik rayonlaşdırma məsələlərini işləyib hazırlayır. Tarixi tektonika tektonik hərəkətlərin, Yer qabığının və onun ayrı-ayrı elementlərinin əmələgəlmə tarixini öyrənir, inkişafın əsas mərhələlərini və onun ümumi qanunauyğunluqlarını araşdırır. Genetik, yaxud nəzəri tektonika yer qabığı strukturlarının ümumi inkişaf nəzəriyyəsini işləyib hazırlayır, tektonik hərəkətlərin səbəblərini və tektonik pozulmaların ayrı-ayrı növlərinin əmələgəlmə mexanizmini tədqiq edir.

Neotektonıka (yun. noes — yeni və tektonika) — ən yeni tektonika, tektonikanın bölməsi olub, Kaynozoy erasında (Oliqosen və ya Miosendən başlayaraq) baş verən tektonik prosesləri öyrənir. Bu proseslər yerin müasir relyefində əks olunan yeni struktur formalar yaratmaqla və qədim strukturları canlandırmaqla yer qabığının quruluşunda dəyişiklərə səbəb olmuşdur.Geoloqların çoxunun fikrincə, neogen-dördüncü dövrü əhatə edir. Hesab edilir ki, bu dövr müxtəlif regionlar üçün dəyişə bilər. Məsələn: Azərbaycanın ərazisi üçün bu mərhələ miosenin sonlarından (meotis əsri) başlanır. Plitələr tektonikası nəzəriyyəsi irəli sürüldükdən sonra neotektonik proseslərin öyrənilməsi yer qabığı və litosferin geodinamikasını, qabıqdaxili endogen prosesləri, onların həm planetar, həm də regional geoloji miqyasda öyrənilməsində mühüm rol oynayır. Neotektonika (ən yeni tektonika) seysmikliyin öyrənilməsi, seysmik proqnozlaşdırma üçün də olduqca vacibdir. == İstinadlar == == Mənbə == Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press, 2006.

Qlobal cəmiyyət — == Haqqında == "Cəmiyyət" istilahı gündəlik elmi dildə müxtəlif mənalarda istifadə edilir. Sosiologiya cəmiyyət haqqında elm kimi meydana gəlmişdir, yəni ictimai fikrin uzun müddət davam edən inkişafı gedişində ictimai həyatın dövlət, din və onların doğurduğu təsisat və məqsədli qruplar kimi təşkil olunmuş formaları ilə yanaşı, həm də spontan proseslərin də baş verdiyi aşkar edildikdə yaranmışdır. Onlar həm birgə yaşayış formalarını yaradır, həm də onları dəyişdirir və insanın iradəsindən asılı olmayaraq özlərinin təbii qanunları ilə idarə olunur. Bu spontan yaranan və meydana çıxan proses və formalar müəyyən bütövlük, adamların ictimai həyatının həm məqsədəuyğun şəkildə təşkil edilmiş, həm də spontan surətdə baş verən bütün hadisələrinə təsir göstərən tamlıq yaradır. XVIII əsrdə cəmiyyət anlayışı meydana çıxan zaman o, müxtəlif şərhlərə yol verən geniş məna daşıyırdı. Bunun nəticəsində ədəbiyyatda "cəmiyyət" istilahının həm də müxtəlif istifadə edilmə üsulları əmələ gəlir. Bu istilaha aşağıdakı müxtəlif mənaları göstərmək olar: Cəmiyyətin geniş və ya geniş toplu kimi başa düşüldüyü təriflər. Bəziləri cəmiyyətin yer üzündə yaşayan bütün adamları əhatə etdiyini hesab edərək, bu anlayışın tutumu ilə "bəşəriyyət" anlayışının tutumunu eyniləşdirirlər. Digərləri onun tutumunu ərazi birliklərinə qədər daraldır, məsələn, Azərbaycan cəmiyyəti Azərbaycan Dövləti sərhədləri daxilində yaşayan bütün adamları və mövcud olan bütün ictimai həyat formalarını əhatə edir. Polşa sosioloqu F.Znanieski cəmiyyəti birgə mövcud olan və çarpazlaşan, dövlət, millət, din kimi vahid hakim qrupa tabe olan qruplar sırası kimi müəyyən edir və bu mənada milli, katolik və s.

Qlobal dəyişən (ing. global variable, rus. глобальнaя переменная) - fəaliyyət sahəsi proqramın bütün blokları və ya modulları olan dəyişən. Global dəyişən, adətən, proqramın əsas (yuxarı səviyyəli) blokunda elan olunur. Onun qiyməti proqramın istənilən deyimi (STATEMENT) tərəfindən istifadə edilə və dəyişdirilə bilir. Bu hal proqramın sazlanmasını və dəyişdirilməsini çətinləşdirdiyindən, qlobal dəyişənlərin sayını mümkün qədər məhdudlaşdırmaq lazımdır. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.

İqlim dəyişikliyi — həm insanlardan qaynaqlanan emissiyanın səbəb olduğu istixana qazlarının hərəkətə gətirdiyi qlobal istiləşməni, həm də bunun nəticəsində hava modellərində özünü göstərən böyükölçülü dəyişiklikləri əhatə edir. Əvvəlki dövrlərdə də iqlim dəyişiklikləri olmasına baxmayaraq, 20-ci əsrin ortalarından bəri insanlar Yer kürəsinin iqlim sisteminə misli görünməmiş dərəcədə təsir göstərmiş və qlobal miqyasda dəyişikliklərə səbəb olmuşdur. İstiləşmənin ən əsas hərəkətverici qüvvəsi 90%-dən çoxu karbon qazı (CO2) və metandan ibarət olan istixana qazlarının emissiyasıdır. Bu emissiyaların əsas mənbəyi enerji istehlakı üçün təbii yanacaqların (kömür, neft və qaz) yandırılması olsa da, bunda kənd təsərrüfatının, ağacların kəsilməsinin və sənaye proseslərinin də rolu var. Milli və ya beynəlxalq arenada tanınan heç bir qurum iqlim dəyişikliyindəki insan faktoruna qarşı çıxmır. İqlim dəyişikliyinə verilən reaksiyalar – günəşi əks etdirən qar və buz örtüyünün yox olması, artmış su buxarı (istixana qazının özü) və quru və okeandakı karbon uducularda baş verən dəyişikliklər – temperatur artımını sürətləndirir və ya yavaşıdır. Qurudakı temperatur artımı qlobal orta artımın təxminən iki qatına bərabərdir, bu da öz növbəsində səhraların ekspansiyasına (genişlənməsinə), isti hava dalğalarının və meşə yanğınlarının artmasına səbəb olur. Artan buxarlanma göstəriciləri daha güclü fırtınalara və ekstremal hava şəraitinə gətirib çıxarır. Temperatur artımı Arktikada amflikasiya olur, bu da permafrostun əriməsinə, buzlaqların geri çəkilməsinə və dəniz buzlarının yoxa çıxmasına təkan verir. Əlavə istilik həmçinin tətikləyici kritik faktorlar riskini də artırır.

Qlobal vətəndaşlıq – insanın şəxsiyyətinin coğrafi və ya siyasi sərhədləri aşması və məsuliyyətlərin və ya hüquqların daha geniş bir sinfə: "insanlıq"a mənsub olmaqdan irəli gəlməsi ideyası. Bu o demək deyil ki, belə bir şəxs öz milli mənsubiyyətini və ya digər daha yerli kimliklərini inkar edir və ya ondan imtina edir, lakin bu kimliklər onların qlobal birliyə üzvlüyündən "ikinci yerdə" yerləşdirilir.Bu fikir qloballaşma dövründə qlobal cəmiyyətin vəziyyəti ilə bağlı suallar doğurur. Ümumi istifadədə bu termin "dünya vətəndaşı" və ya kosmopolit kimi eyni məna daşıya bilər, lakin müxtəlif kontekstlərdə əlavə, xüsusi mənalara malikdir. Dünya Xidmət Təşkilatı kimi müxtəlif təşkilatlar qlobal vətəndaşlığı müdafiə edir. == Qlobal vətəndaşlıq təhsili == Təhsil sistemi daxilində qlobal vətəndaşlıq təhsili (GCI) konsepsiyası multikultural təhsil, sülh təhsili, insan hüquqları təhsili, Dayanıqlı İnkişaf üçün Təhsil və beynəlxalq təhsil kimi hərəkatları əvəz etməyə və ya onlardan üstün olmağa başlamışdır. Qlobal vətəndaşlıq anlayışı bəşəriyyətə kömək üçün verilən mükafatlarla əlaqələndirilmişdir.Müəllimlərə sosial dəyişikliyin agentləri olmaq məsuliyyəti verilir.Lids Universitetində Vətəndaşlıq və İnsan Hüquqları üzrə Təhsil Mərkəzinin direktoru Audrey Osler təsdiq edir ki, "təhsil bir-birindən asılı dünyada birlikdə yaşamaq üçün əlavə deyil, fundamental təməldir". YŞED-in diqqət çəkməsi ilə akademiklər bu sahəni araşdırır və perspektivlər inkişaf etdirirlər. Aşağıda ən ümumi perspektivlərdən bir neçəsi verilmişdir: Tənqidi və transformativ perspektiv. Vətəndaşlıq hüquq və vəzifələrə malik üzv olmaqla müəyyən edilir. Buna görə də YSIA fəal iştirakını təşviq etməlidir.

Qlobal şəbəkə — bütün Yer kürəsini əhatə edən istənilən kommunikasiya şəbəkəsi. Termin daha məhdud şəkildə ikiistiqamətli kommunikasiya şəbəkələrinə və texnologiya əsaslı şəbəkələrə aid edilir. İlk qlobal şəbəkə elektrik teleqrafından istifadə edilərək qurulmuş və 1899-cu ildə qlobal miqyasda yayılmışdır. Telefon şəbəkəsi 1950-ci illərdə qlobal statusa çatan ikinci belə şəbəkə olmuşdur. Daha yaxın dövrdəki bir-birinə bağlı IP şəbəkələri (əsasən 2014-cü ildə dünya üzrə 2,5 milyard istifadəçisi olan internet) və GSM mobil rabitə şəbəkəsi (2014-cü ildə dünya üzrə 6 milyarddan çox istifadəçisi ilə) ən böyük qlobal şəbəkələri təşkil edir. Qlobal şəbəkələrin qurulması onilliklər boyu davam edən olduqca bahalı və uzun səylər tələb edən prosesdir. Mürəkkəb qarşılıqlı əlaqələr, kommutasiya və marşrutlaşdırıcı qurğular, quru və sualtı kabellər və yer stansiyaları kimi fiziki məlumat daşıyıcılarının tənzimlənməsi lazımdır. Bundan əlavə, burada beynəlxalq kommunikasiya protokolları, qanunvericilik və müqavilələr iştirak edir. Qlobal şəbəkələr həmçinin qlobal problemlərin idarə edilməsi, yumşaldılması və həlli üçün yaradılan dünya üzrə fərdlərin, icmaların və təşkilatların şəbəkələrinə istinad edə bilər. == Mobil simsiz şəbəkə == Qlobal mobil kommunikasiya bazarının 80%-nin 212-dən çox ölkə və ərazidə mövcud olan GSM standartından istifadə etdiyi təxmin edilir.

Genişmiqyaslı şəbəkə və ya qısaca WAN (ing. Wide area network) — böyük coğrafi əraziyə yayılan telekommunikasiya şəbəkəsi. Bu şəbəkə tez-tez icarəyə götürülmüş telekommunikasiya sxemləri ilə qurulur. Bizneslər, eləcə də məktəblər və dövlət qurumları məlumatları dünyanın müxtəlif yerlərindən olan işçilərə, tələbələrə, müştərilərə, alıcılara və təchizatçılara ötürmək üçün genişmiqyaslı şəbəkələrdən istifadə edirlər. Əslində bu telekommunikasiya rejimi biznesə yerindən asılı olmayaraq gündəlik funksiyasını səmərəli şəkildə yerinə yetirməyə imkan verir. İnternet genişmiyqaslı şəbəkə hesab edilə bilər. Ancaq WAN adətən müəyyən bir təşkilat üçün qurulur və özəldir. WAN-lar lokal şəbəkələrdən (LAN) ayrıla bilər, çünki LAN fiziki cəhətdən proksimal şəbəkələrə aiddir. == Strukturu == WAN-ın dərslik tərifi coğrafi bölgələri əhatə edən kompüter şəbəkəsidir. Rabitə protokollarının və konsepsiyalarının tətbiqi baxımından WAN-lara məlumatların uzun məsafələrə və müxtəlif şəbəkələr arasında ötürülməsi üçün istifadə olunan kompüter şəbəkəsi texnologiyaları kimi baxmaq daha yaxşı olar.

Qlobal kənd — media texnologiyalarının bütün dünyada yayılması nəticəsində dünya əhalisinin bir-birinə daha çox bağlı olması fenomeni. Bu termin kanadalı media nəzəriyyəçisi Marşall MakLuhan tərəfindən "Qutenberq qalaktikası: Tipoqrafik insanın yaradılması" (1962) və "Medianı anlamaq" (1964) kitablarında işlədilmişdir. Ədəbiyyatçı alim Syu-İm Li qlobal kənd termininin "transmilli ticarət, miqrasiya və mədəniyyət tərəfindən dəyişdirilmiş qlobal birgəyaşayışı ifadə etmək üçün dominant termin" kimi necə müəyyən edildiyini təsvir edir. İqtisadi jurnalist Tomas Fridman qlobal kəndi "vahid qloballaşan bazar və kəndə bağlanmış dünya" kimi tərif etmişdir. == Qlobal kənd və media == İnsanlar fiziki cəhətdən bağlı olmadıqları, lakin zehni olaraq bağlandıqları rəqəmsal cəmiyyətə uyğunlaşmaq üçün texnologiyadan istifadə edirlər. Hər bir sosial media platforması fərdlər üçün rəqəmsal ev rolunu oynayır və insanlara qlobal kənd vasitəsilə özlərini ifadə etməyə imkan verir. "Ümumi semantikanın icmalı" adlı kitabda media ekologiyasının, yeni medianın media mətnlərini yaratmaq və onlara baxmaq imkanı olan şəxslərin genişləndiyi iddia edilir. Kütləvi informasiya vasitələri yarandığı gündən dünyanın qərbləşməsinə çağırış edilir. Kütləvi informasiya vasitələri olmasa, digər ölkələr dünyadakı başqa xalqların əldə etdikləri şeylərin nədən ibarət olduğundan xəbərdar olmaya bilər. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin əksəriyyəti xəbərləri və əyləncə resurslarını ABŞ kimi inkişaf etmiş dövlətlərdən alır, bu isə inkişaf etmiş ölkələrin xeyrinə qərəzli ola bilər.

Qlobal Bakı Forumu — Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə keçirilən ənənəvi Forumdur. 2013-2021-ci illər aralığında sayca 7 forum keçirilmişdir. == I Cənubi Qafqaz Forumu == Cənubi Qafqaz Forumu 2013-cü ilin 7–8 may tarixində keçirilmişdir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və xanımı Mehriban Əliyeva Forumun rəsmi açılış mərasimində iştirak etmişlər. Forumda qadın məsələləri, dinlərarası, mədəniyyətlərarası dialoq, regionda gedən proseslər, Dağlıq Qarabağmünaqişəsi və bölgədəki digər münaqişə ocaqları ilə bağlı vəziyyət müzakirə olunmuşdur. İki gün davam edən foruma İordaniya kraliçası xanım Nur, BMT Baş Katibinin xüsusi müşaviri Nafis Sadek, Türkiyənin sabiq prezidenti Süleyman Dəmirəl və bir sıra ölkələrin sabiq prezidentləri ilə yanaşı, ümumilikdə dünyanın 40-dan çox ölkəsindən 200-ə yaxın tanınmış ictimai-siyasi xadim qatılmışdır. == II Qlobal Açıq Cəmiyyətlər Forumu == 2014-cü ilin 28–30 aprel tarixlərində Diasporla iş üzrə Dövlət Komitəsinin dəstəyi, Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzi və Madrid Klubunun birgə təşkilatçılığı Bakıda keçirilən II Qlobal Açıq Cəmiyyətlər Forumu keçirilmişdir. Forumun açılışında Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev də iştirak etmiş, nitq söyləmişdir. 2015-ci il və ondan sonrakı mərhələdə dünyanın davamlı inkişafı proqramına həsr olunan beynəlxalq Forumda 57 ölkədən 200-ə yaxın tanınmış ictimai və siyasi xadim iştirak etmişdir. Dəvət olunanlar arasında 32 ölkənin sabiq dövlət və hökumət başçısı da olmuşdur.Tədbirdə Latviyanın sabiq prezidenti, Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin həmsədri və Madrid Klubunun vitse-prezidenti Vayra Vike-Freyberqa, İsgəndəriyyə kitabxanasının direktoru İsmail Serageldin, Bolqarıstan, Serbiya, Rumıniya, Moldova, İsrail və digər ölkələrin sabiq dövlət və hökumət rəhbərləri iştirak edirlər.

Qlobal Mövqe təyinetmə Sistemi (ingiliscə GPS — Global Positioning System) dünya üzrə tətbiq olunan naviqasiya sistemdir. Bu ilk dəfə olaraq 1980-ci ildə ABŞ müdafiə nazirliyi tərəfindən (NAVSTAR-GPS) mövqe təyinetmə və vaxt ölçmə üçün yaradılıb inkişaf etdirilmişdir. Bu sistem peyk şəbəkələrindənibarət olmaqla, fasiləsiz rejimdə işləyərək Yerə elektromaqnit siqnalları göndərir. Bu siqnallar xüsusi qurğularla (qəbuledicilər) qəbul edilir. Bu qəbuledicilərlə peyklərə qədər olan məsafəni, yer səthindəki obyektin yerini yüksək dəqiqliklə müəyyən etmək olur. Qlobal Mövqe təyinetmə Sistemi xüsusi qəbuledicinin köməyilə dünyanın istənilən nöqtəsində koordinatların (dəqiqlik 1–100 metr aralığında dəyişə bilər), eləcə də Yer səthində və fəzada müxtəlif obyektlərin hərəkət sürətinin avtomatik olaraq tez təyin olunmasına imkan verən peyk sistemi. ABŞ hökumətinə məxsus 24 geostasionar peykdən ibarətdir. Mülki məqsədlər üçün 1575.42 MHs, hərbi məqsədlər üçün isə 1227.6 MHs tezliyindən istifadə edir. GPS qəbulediciləri avtomobillər üçün naviqasiya sistemləri, eləcə də cib kompüterləri və hücrəsəl telefonlarda quraşdırılan modullar şəklində istehsal olunur. NAVSTAR-GPS sisteminin tətbiqi ilə ABŞ dəniz donanması üçün təyin olunmuş köhnə NNSS (Tranzit) və atom bombalarının yerini təyinetmə sisitemi Velanı əvəz etdi.

Qlobal maliyyə sistemi investisiya və ticarətin maliyyələşdirilməsi məqsədləri üçün maliyyə kapitalının beynəlxalq axınlarını birlikdə asanlaşdıran hüquqi müqavilələrin, institutların və həm rəsmi, həm də qeyri-rəsmi iqtisadi aktorların qlobal çərçivəsidir. XIX əsrin sonlarında iqtisadi qloballaşmanın ilk müasir dalğası zamanı yarandığı üçün onun təkamülü beynəlxalq bazarların şəffaflığının, tənzimlənməsinin və effektivliyinin artırılmasına yönəlmiş mərkəzi bankların, multilateralizm müqavilələrinin və hökumətlərarası təşkilatların yaradılması ilə əlamətdar olmuşdur.:74:1 1800-cü illərin sonlarında dünya miqrasiya və kommunikasiya texnologiyaları beynəlxalq ticarət və investisiyalarda görünməmiş artıma şərait yaratdı. Birinci Dünya Müharibəsinin başlanğıcında valyuta bazarları pul bazarının qeyri-likvidliyi səbəbindən iflic vəziyyətinə düşdüyündən ticarət daraldı. Ölkələr proteksionist siyasətləri ilə xarici şoklardan qorunmağa çalışdılar və 1933-cü ilə qədər ticarət demək olar ki, dayanmış, bir sıra ikitərəfli ticarət sazişləri bütün dünyada tarifləri tədricən azaldana qədər qlobal Böyük Böhranın təsirləri daha da pisləşdi. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra beynəlxalq pul sisteminin yenilənməsi səyləri məzənnə sabitliyini yaxşılaşdırdı və nəticədə qlobal maliyyədə rekord artım oldu. 1970-ci illərdə baş verən bir sıra valyuta devalvasiyaları və neft böhranları əksər ölkələri valyutalarını dəyişməyə vadar etdi. Dünya iqtisadiyyatı 1980–1990-cı illərdə kapital hesablarının liberallaşdırılması və maliyyə deregulyasiyası səbəbindən getdikcə daha çox maliyyə inteqrasiyasına çevrildi. Avropa, Asiya və Latın Amerikasında bir sıra maliyyə böhranları qeyri-sabit kapital axınına daha çox məruz qalması səbəbindən yoluxucu təsirlərlə müşayiət olundu. 2007-ci ildə ABŞ-də yaranan qlobal maliyyə böhranı tez bir zamanda digər ölkələr arasında yayıldı və dünya miqyasında Böyük Resessiyanın katalizatoru kimi tanındı. Yunanıstanın 2009-cu ildə pul birliyinə əməl etməməsinə yönəlik Avropa ölkələri arasında bazar tənzimlənməsi Avrozona böhranı kimi tanınan suveren borc böhranını alovlandırdı.

Genişmiqyaslı şəbəkə və ya qısaca WAN (ing. Wide area network) — böyük coğrafi əraziyə yayılan telekommunikasiya şəbəkəsi. Bu şəbəkə tez-tez icarəyə götürülmüş telekommunikasiya sxemləri ilə qurulur. Bizneslər, eləcə də məktəblər və dövlət qurumları məlumatları dünyanın müxtəlif yerlərindən olan işçilərə, tələbələrə, müştərilərə, alıcılara və təchizatçılara ötürmək üçün genişmiqyaslı şəbəkələrdən istifadə edirlər. Əslində bu telekommunikasiya rejimi biznesə yerindən asılı olmayaraq gündəlik funksiyasını səmərəli şəkildə yerinə yetirməyə imkan verir. İnternet genişmiyqaslı şəbəkə hesab edilə bilər. Ancaq WAN adətən müəyyən bir təşkilat üçün qurulur və özəldir. WAN-lar lokal şəbəkələrdən (LAN) ayrıla bilər, çünki LAN fiziki cəhətdən proksimal şəbəkələrə aiddir. == Strukturu == WAN-ın dərslik tərifi coğrafi bölgələri əhatə edən kompüter şəbəkəsidir. Rabitə protokollarının və konsepsiyalarının tətbiqi baxımından WAN-lara məlumatların uzun məsafələrə və müxtəlif şəbəkələr arasında ötürülməsi üçün istifadə olunan kompüter şəbəkəsi texnologiyaları kimi baxmaq daha yaxşı olar.

Qlobal İnnovasiya İndeksi Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatı (ÜƏMT) tərəfindən dərc edilən ölkələrin innovasiya imkanlarına və nailiyyətlərinə görə illik reytinqidir. 2007-ci ildə INSEAD və World Business: 203 tərəfindən nəşr olunan Britaniya jurnalıdır.:203 ÜƏMT tərəfindən 2021-ci ilə qədər Kornell Universiteti, INSEAD və digər qurum və təşkilatlarla əməkdaşlıqda nəşr edilmişdir.:333 O, Beynəlxalq Telekommunikasiya İttifaqı, Dünya Bankı və Dünya İqtisadi Forumu da daxil olmaqla müxtəlif mənbələrdən alınan həm subyektiv, həm də obyektiv məlumatlara əsaslanır.:203 == Tarixi == İndeks 2007-ci ildə INSEAD və Britaniya jurnalı olan World Business tərəfindən yaradılmışdır. Sumitra Dutta tərəfindən hazırlanmışdır. == Metodologiya == İndeks iki alt indeks üzrə xalların sadə ortalaması alınmaqla hesablanır: müvafiq olaraq beş və iki sütundan ibarət olan İnnovasiya Giriş İndeksi və İnnovasiya Çıxışı İndeksi. Bu sütunların hər biri innovasiyanın aspektini təsvir edir və balları orta çəkili metodla hesablanan beşə qədər göstəricidən ibarətdir. 2007-ci ildə yarandığı gündən bəri artan sayda hökumətlər öz illik GII nəticələrini sistematik şəkildə təhlil edir və performanslarını yaxşılaşdırmaq üçün mövqelərini tərtib edirlər. İndeks 19 dekabr 2019-cu ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası tərəfindən qəbul edilmiş dayanıqlı inkişaf üçün elm, texnologiya və innovasiyalar üzrə qətnaməyə daxil edilib. İndeks innovasiyanın tərkib hissəsi olmayan amillərə həddindən artıq əhəmiyyət verdiyi üçün tənqid olunub. Məsələn, "Vergilərin ödənilməsinin asanlığı", "Elektrik enerjisinin istehsalı" (yarım çəki) və "Minoritar İnvestorları Müdafiə Asanlığı" "Kredit əldə etmək asanlığı" və "Vençur Kapitalı Sövdələşmələri" ilə yanaşı amillərdir.

Qiyamət anbarı — "Qlobal Toxum Anbarı" layihəsidir. Anbarda dünyadakı bütün bitki toxumlarından var. Bill Qeyts də daxil olmaqla dünyanın bütün zənginlərinin uzun illərdir ki, dağın altında anbar yaratdıqları ortaya çıxıb. "Qlobal Toxum Anbarı" layihəsi 1983-cü ildən bəri Norveçdə həyata keçirilir. Anbar əgər bir gün qiyamət qoparsa, "Nuhun gəmisi" rolunu oynamalıdır. Əfsanəyə görə Nuh peyğəmbər böyük tufan baş verərkən gəmisinə hər canlı növündən bir cüt götürüb və dünyada həyatın davamını təmin edib. Norveçin şimalındakı Şpitsbergen adasında, buzlaqların arasında nəhəng bir dağın 130 metr dərinliyində tikilən və 9 milyon dollara başa gələn "Svalbard Qlobal Toxum Anbarı" 2008-ci ilin mart ayından bəri fəaliyyət göstərir. Divarları nüvə bombalarına qarşı belə dözümlü olan anbarda dünyanın dörd bir tərəfindən gətirilən təxminən 4 milyon ədəd müxtəlif toxum saxlanır. Anbar dünyada nüvə müharibəsi və qlobal istiləşmə kimi hər hansı bir fəlakətdən sonra Yerdə həyatın davam etməsi üçün yaradılıb. Təxminən yüz ölkədəki "bitki mənşəli gen bankları"nda olan toxum nümunələri Qiyamət Anbarı (Doomsday Vault) adlandırılan bu nəhəng anbarda yığılır.

Qlobal Biyo Müxtəliflik Məlumat Mexanizmi (GBIF) — biomüxtəliflik haqqında elmi məlumatların veb xidmətlərindən istifadə edərək İnternet vasitəsilə İnternetə çıxarılmasına yönəlmiş beynəlxalq bir təşkilatdır. Məlumatlar dünyanın bir çox qurumu tərəfindən verilir; GBIF-in informasiya arxitekturası bu məlumatları tək bir portal vasitəsilə əlçatan və axtarışa imkan yaradır. GBIF portalı vasitəsilə əldə edilən məlumatlar, ilk növbədə dünya üçün bitki, heyvan, göbələk və mikroblara dair yayım məlumatları və elmi adlardır. GBIF-in vəzifəsi davamlı inkişafa dəstək olmaq üçün dünya miqyasında bioloji müxtəliflik məlumatlarına pulsuz və açıq girişi təmin etməkdir. İştirakçılığın təşviqi və tərəfdaşlar arasında işləməyə vurğu edilən prioritetlər arasında biomüxtəliflik məlumatlarının səfərbər edilməsi, elmi bütövlüyü və qarşılıqlı fəaliyyətin təmin edilməsi üçün protokol və standartların hazırlanması, müxtəlif məlumatlar növlərinin ayrı mənbələrdən bir-birinə bağlanmasına imkan yaratmaq üçün bir informatika arxitekturasının qurulması, potensialın artırılması və katalizləşdirilməsidir. təkmilləşdirilmiş qərar qəbuletmə üçün analitik vasitələrin inkişafı. GBIF, genlərdən ekosistemlərə qədər bioloji təşkilatın spektrindən rəqəmsal məlumat mənbələri arasında məlumat əlaqələri yaratmağa və georeferans və CİS vasitələrindən istifadə edərək bunları elm, cəmiyyət və davamlılıq üçün vacib olan məsələlərlə əlaqələndirməyə çalışır. Həyat Kataloqu, Biomüxtəliflik Məlumat Standartları, Həyat Barkodu Konsorsiumu (CBOL), Həyat Ensiklopediyası (EOL) və GEOSS kimi digər beynəlxalq təşkilatlarla ortaq şəkildə işləyir. 2002-2014-cü illərdə GBIF, biomüxtəliflik informatikası sahəsində illik 30.000 Avro dəyərində olan Ebbe Nielsen Mükafatına layiq görülən qlobal bir mükafat verdi. 2018-ci ildən etibarən GBIF Katibliyi iki illik mükafat təqdim edir: GBIF Ebbe Nielsen Challenge və Gənc Tədqiqatçılar Mükafatı.

Qlobal Liberal İncəsənət Alyansı (ing. Global Liberal Arts Alliance) — dünya liberal incəsənət kolleclərinin birliyidir. 2009-cu ildə yaradılıb. Birliyin məqsədi Amerikan liberal incəsənət kolleci modelinə əsasən birlik üzvü olan müəssisələr arasında əməkdaşlıq üçün beynəlxalq çərçivəni təmin etməkdir. Alyans Böyük Göllər Kolleclər Assosiasiyası tərəfindən idarə olunur, hansı ki, həmin assosiasiyada Böyük göllər regionunun on üç Amerikan liberal incəsənət kolleci birləşmişdir.

GIPI – Global Inrnet Policy Initiative (tərcüməsi: Qlobal İnternet Siyasəti Təşəbbüsü) — Demokratiya və Texnologiya Mərkəzi ilə İnternyus təşkilatının birgə həyata keçirdiyi layihədir. Dünyanın bir sıra ölkələrində bölmələri olan GIPI layihəsi bir sıra beynəlxalq qurumlarla və eləcə yerli dövlət qurumları və qeyri hökumət təşkilatları ilə əməkdaşlıq edərək Qlobal informasiya infrastruktkrunun tərkib hissəsi kimi İnternet seqmentinin inkişafınıa köməklik edir; İnternetin inkişafına şərait yaradacaq və informasiya kommunikasiya texnoloqiyalarını təmzimləyən milli normativ-hüquqi bazanın müəyənləşdirilməsi,təhlili və mövcud olan qanunvericiliyin ümumi qəbul olunmuş beynəlxalq norma və prinsiplərinə uyğunlaşdırılması (yaxınlaşması) üzrə tövsiyələr hazırlanması prossesində aktiv iştirak edir; İnternetin inkişafı siyasətinə dəstək vermək üçün yerlərdə internet xidmətlərini göstərən provayderlərin və istifadəçilərin təşkilatının yaradılması və onun işində aktiv iştirak edir; Yerlərdə İnternetin vəziyyəti və inkişaf meyyarlarını tədqiq edir və müvafiq təkliflər irəli sürür; İnternetin inkişafını koordinasiya edən dövlət qurumu İnternet sahəsində fəaliyyət göstərən qurumlarla işin əlaqələndirilməsi üzrə iş aparır; İnternet sahəsində qanunvericilik normativ-hüquqi aktlarıe layihələrinin hazırlanmasında iştirak etmək; İnterneti inkişafına şərait yaradacaq hüquqi və tənzimləyici normaları müəyyənləşdirir və inkişaf etdirir. Yerlərdə İnternet siyasətini həyata keçirəcək mütəxəssisləri tam ştatla işə cəlb edir; İnternet sahəsində çalışan işgüzar, hökumət və qeyri-hökumət peşakarlarıylə iş qrupları qurur Müstəsna şəkildə müstəqil, açıq İnternet üzrə bazara davamlı mütəxəssisləri yetişdirir. Qanunvericilik təkliflərini nəzərdən keçirir və şərh edir. Təxminən 20 ölkədə fəaliyyət göstərərək GİPİ İnternet siyasətinin inkişafı prosesində yerli vasitəçilərə resurs xidməti göstərir. Layihənin məqsədi İnternet biznesində sağlam rəqabətin əsaslarının, telekommunikasiya sahəsində şəbəkələrin, universal xidmətlərin yaradılmasında, bazar məsələlərinin həllində, telekommunikasiya sahəsində özəlləşdirmədə, ,internet sahəsində dövlət nəzarətin keçirildiyi zamanı istifadəçilərin hüquqlarının mühafizəsi prosesinin aşkarlıqı və proqnozlaşdırmanı inkişaf etdirməkdir. GİPİ proqramında əsas işçilər ölkə üzrə koordinatorlardır ki, onlar açıq İnternetin inkişafına kömək edən sağlam siyasətin işlənib hazırlanmasında yerli vasitəçilərə kömək edirlər. == GİPİ Azərbaycanda == 31 mart 2001-ci ildən fəaliyyətə başlayıb və layihənin koordinatoru Yaşar Hacıyevdir. 2002-ci ilin aprel ayında layihədə İKT məsələləri üzrə hüquqi ekspert vəzifəsi təsis edilib və həmin vəzifəni Akif Əliyev icra edir. Azərbaycan Respublikasında İKT-ın hüquqi nizamasalınmasının yaxşılaşdırılması üzrə GİPİ layihəsinin reallaşdırılması yerli və beynəlxalq ekspertlərin fəal iştirakı ilə həyata keçirilir.

“Stratfor” Qlobal Məlumat Şirkəti 1996-cı ildə ABŞ Texas ştatının Ostin şəhərində tanınmış politoloq Corc Fridman tərəfindən yaradılıb və bütün dünyada 2 milyonluq oxucu kütləsinə malikdir. “Stratfor” müstəqil, qeyri-siyasi və siyasi, iqtisadi, hərbi təhlilləri ilə tanınan qurumdur. Şirkətin məhsullarından ABŞ və xarici hökumətlər, qlobal korporasiyalar və fərdi şəxslər faydalanır.

Yen,(円) Yaponiyanın pul vahidi, dünyanın əsas valyuta ehtiyatlarından biri. Yenin simvolu ￥ hərfi qəbul olunmuşdur. Qızl və gümüş pul kimi 1869–1871-ci illərdə buraxılmışdır. Pul ilə əlaqədar olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.